Khó khăn và thách thức trong giải pháp loại bỏ thói quen ăn cá muối ủ chua tại cộng đồng

Những ngày đầu tháng 8/2025, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ngãi 2 cho biết bệnh viện đã tiếp nhận và cấp cứu ba ca ngộ độc Botulinum nặng cũng từ người dân xã Kon Plông với nguyên nhân ăn cá muối ủ chua tự làm.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Trung tâm Y tế Kon Plông và Trạm Y tế Pờ Ê tuyên truyền, giám sát và điều tra các ca bệnh tại xã Kon Plông

Mặc dù ngành Y tế đã kết hợp với các ban ngành đoàn thể đóng chân trên địa bàn các xã Măng Đen, Kon Plông, Măng Bút liên tục tuyên truyền, vận động, khuyến cáo bằng nhiều hình thức khác nhau về tăng cường phòng, chống ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, các vụ ngộ độc vẫn rải rác xảy ra tại các xã này.

Theo chân đoàn công tác Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ngãi, chúng tôi tìm về thôn có người bệnh bị ngộ độc nằm viện để tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những vụ ngộ độc thương tâm. Theo ghi nhận, ở đây người dân vẫn thích tự làm những món ăn truyền thống từ bao đời nay của mình, thậm chí họ còn tìm cách dấu đi các món ăn dự trữ khi lực lượng ban ngành tới kiểm tra, giám sát và hỗ trợ trong công tác phòng bệnh. Nhất là những món ăn, các thực phẩm họ thu hoạch và đánh bắt được để giành cho những mùa giáp hạt như: măng chua, thịt chua, cá ủ chua… Có thể nói đây một thói quen từ bao đời vì họ không đủ điều kiện, cơ sở hạ tầng và kinh tế để bảo quản thực phẩm đúng cách. Tuy nhiên, do chưa hiểu biết về ngộ độc Botulinum nên những năm gần đây, tại các địa bàn trên liên tiếp ghi nhận những ca ngộ độc tập thể có nguyên nhân do ăn cá muối ủ chua. Điều này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo không thể xem nhẹ, xem thường việc ăn uống theo thói quen cũ của người dân tại địa phương này.

Cán bộ y tế phun khử khuẩn và đào hố tiêu hủy các thực phẩm nghi nhiễm giúp người dân tại các địa bàn có ca ngộ độc

Theo Chị Võ Thị Nở - Trưởng khoa An toan thực phẩm - Y tế công cộng - Dinh dưỡng, Trung tâm Y tế Kon Plông cho biết: Khó khăn nhất trong công tác truyên truyền vận động người dân địa phương chính là tập quán sống của người dân lâu đời, thói quen làm mắm chua để dành ăn dần đã từ rất lâu, đối với người địa phương là món ăn ngon, quý, rẻ tiền để dành để mỗi dịp nhà có việc hoặc lễ, tết mang ra đãi khách. Do vậy, mỗi khi xảy ra vụ ngộ độc thường có nhiều người mắc.

Đi cùng đoàn công tác có anh A Chơn – Cộng tác viên thôn Vi Klâng cho biết: Việc tuyên truyền vận động người dân được ban ngành và chính quyền địa phương tổ chức thực hiện lồng ghép qua những buổi họp thôn, thậm chí tổ chức những buổi dọn vệ sinh, tới từng nhà vận động người dân đổ bỏ những hũ cá ủ muối chua. Tuy nhiên, bà con vẫn khó bỏ được thói quen của mình. Có những thôn thậm chí người dân còn phản ứng gay gắt với cộng tác viên vì đã chỉ cho ban ngành đoàn thể biết nhà mình có cá ủ chua. Có gia đình còn giấu kỹ khi nghe tin các ban, ngành đoàn thể đến kiểm tra truyên truyền, họ mang cả lên nương rẫy để giấu vì sợ bị vận động tiêu huỷ…

Các đoàn thể thôn, làng phối hợp với lực lượng y tế xã treo áp phích truyên truyền tại các nhà Rông của các điểm sinh hoạt cộng đồng

Để thực hiện tốt công tác tuyên truyền vận động thay đổi nhận thức, thói quen và tập quán cho người dân địa phương chính là thách thức lớn, cần thời gian lâu dài. Theo chị Võ Thị Nở - Trưởng khoa An toan thực phẩm - Y tế công cộng - Dinh dưỡng Trung tâm Y tế Kon Plông cho biết, để có hiệu quả cao trong công tác phòng chống ngộ độc, cần tăng cường và thường xuyên thành lập các tổ ban ngành đi kiểm tra, giám sát và hỗ trợ. Các tổ này xuống tận thôn, làng thực hiện các biện pháp truyền thông, tăng cường công tác giám sát các ca mắc ngộ độc để xử trí kịp thời và nâng cao nhận thức của nhân dân. Giúp người dân hình thành thói quen ăn chín uống sôi, vệ sinh môi trường…

Việc loại bỏ thói quen ăn cá muối ủ chua trong cộng đồng đòi hỏi sự nỗ lực và kiên nhẫn từ cả người dân và chính quyền ban ngành địa phương thông qua công tác tuyên truyền, giáo dục và cải thiện điều kiện bảo quản thực phẩm để bảo vệ sức khỏe cho người dân, giảm thiệt hại về kinh tế và các di chứng của người bệnh sau khi mắc./.

Bạch Vân

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Quảng Ngãi